اسید هیپوکلروس عاملی بالقوه در مدیریت زخم حاد و مزمن

اسید هیپوکلروس (HOCl) جایگزین جدیدی برای محلول های متداول موجود جهت شستشوی زخم جراحی و نیز مدیریت زخم های پیچیده و سخت ترمیم شونده (Hard to heal wounds) است. مکانیسم اثر منحصر به فرد آن، که شامل اثرات ضد باکتریایی و ضد التهابی است، آن را به راه حلی موثر برای بهبود وضعیت زخم های مزمن تبدیل کرده است.
مطالعات نشان داده‌ است که استفاده از محلول های اسید هیپوکلروس به دلیل نقش مهمی که در کاهش بار باکتریایی بافت آسیب دیده و غلبه بر مهار عفونت دارد، می‌تواند منجر به بهبودی سریع‌تر، کاهش التهاب و نیز کاستن خطر عفونت مکرر شود. همچنین این ضد عفونی می تواند در بهبود زخم های حاد که اغلب در اثر ترومای ناشی از سوختگی، پارگی یا ساییدگی ها بوجود می آیند، بسیار کارآمد باشد. (1)
رابطه بین بهبود زخم و میکروبیولوژی پوست، رابطه پیچیده ای است که به واسطه نوع زخم، روش درمانی آن و مکانیسم دفاعی بدن فرد آسیب دیده، تعریف می شود. (2)
زخم های حاد دارای میکرو فلور مشابه با پوست غیر آسیب دیده هستند. زخم‌های تروماتیک “کثیف” یا زخم‌های مزمن با دارا بودن بافت‌های غیر زنده، فرصت بیشتری برای کلونیزاسیون میکرو فلور و پتانسیل بیشتر برای چسبیدن باکتری به سلول‌های میزبان و نهایتاً تهاجم به بافت زنده و ایجاد عفونت را فراهم می‌کنند. بار میکروبی در محیط این گونه زخم ها را می توان با درمان های موضعی و استفاده از مواد ضدعفونی کننده مناسب کاهش داد.
پانسمان های محافظتی(Occlusive Dressing) بسته به چگونگی و میزان عبور رطوبت، می توانند محیط زخم را برای تکثیر میکرو فلور مساعد کنند. علیرغم این مسئله، افزایش در تعداد ارگانیسم های زنده، همیشه رویدادی قابل انتظار نیست و اکثر زخم ها عفونی نمی شوند، زیرا پایدار شدن عفونت نیاز به وجود عواملی مانند ورود میکروارگانیسم بیماری زای مناسب، میزان اتصال آن به بافت و توانایی تکثیر بعدی آن دارد. برای ایجاد عفونت، میکروارگانیسم پاتوژن باید بتواند به سلول زنده در نسج حمله کرده و در ضمن از پاسخ دفاعی میزبان هم فرار کند.
طی مطالعه انجام شده در سال2020، از محلول اسید هیپوکلروس با pH 3.5-4.0 در غلظت های متعدد جهت شستشوی داخل صفاقی در جراحی های باز ناحیه شکم لاپاراتومی همراه با فشار منفی استفاده شد و نتایج بسیار مطلوبی را نشان داد. تاثیر محلول بر کاهش بار میکروبی (بر حسب CFU) میکرو ارگانیسم هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس، سودوموناس آئروژینوزا گزارش گردید. همچنین هیچ شواهدی ناشی از عدم تعادل الکترولیت، افت و یا افزایش فشار خون، آنافیلاکسی، خونریزی، آسیب احشایی یا سمیت سیستمیک وجود نداشت. (2)
همچنین در طی مطالعه تحقیقی دیگر در همان سال، هنگامی که محلول پوویدون یداید برای درمان آبسه پری مقعدی نعل اسبی در یک بیمار دچار نقص ایمنی استفاده کرده بودند، نشان داده شد که 24 ساعت بعد از شستشو، تب بیمار به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. در ادامه عفونت بیمار در طول دو هفته بعد از شروع درمان از بین رفت و کشت سوآب بعدی هم هیچ گونه رشد میکروبی را در حفره شکمی نشان نداد. در واقع حجم زخم پس از 5 هفته بیش از 90 درصد کاهش یافت و بسته شدن نهایی زخم پس از 6 هفته به دست آمد. در همان زمان بیمار دیگری با آبسه پری مقعدی نعل اسبی که شستشوی متداول با یپوویدون یداید رقیق شده و پانسمان مرطوب به خشک دریافت کرده بود و با مشکلات مشابهی مواجه بود، تحت نظر قرار گرفت ولی تب در این مورد فروکش نکرد و زخم تبدیل به وضعیت حتی پیچیده تری هم شد. (1)
امروزه کاربرد محلول اسید هیپوکلروس (HOCl) در درمان زخم های حاد، به دلیل اثرات ضد میکروبی امیدوارکننده بر روی حذف بیوفیلم های باکتریایی و افزایش اکسیژن رسانی (بدون اینکه فرآیند بهبود زخم را به تاخیر بیندازد)، مورد توجه محققین قرار گرفته است و نتایج آزمایشگاهی هم نشان می دهد که استفاده از محلول های اسید هیپوکلروس به طور موثری بار میکروبیوتیک را در بستر زخم های عفونی کاهش می دهد. (2)

(1) Robson MC, Payne WG, Ko F, Mentis M, Donati G, Shafii SM, Culverhouse S, Wang L, Khosrovi B, Najafi R, Cooper DM, Bassiri M. Hypochlorous Acid as a Potential Wound Care Agent: Part II. Stabilized Hypochlorous Acid: Its Role in Decreasing Tissue Bacterial Bioburden and Overcoming the Inhibition of Infection on Wound Healing. J Burns Wounds. 2007 Apr 11;6:e6..

(2) Yan P, Daliri EB, Oh DH. New Clinical Applications of Electrolyzed Water: A Review. Microorganisms. 2021 Jan 8;9(1):136.