کاربردهای نوین استفاده از اسید هیپوکلروس در درماتولوژی
پوست، پس از ایجاد یک آسیب مانند زخم، جراحت و یا جوش‌های عمیق تلاش می‌کند تا منطقه آسیب دیده و زخمی را ترمیم کند. اسکار یا بافت اسکارشده، قسمتی از یک بافت فیبری است که متعاقب آسیب به پوست، جایگزین پوست سالم و طبیعی می‌شود، به عبارت دیگر اسکارها در اثر تلاش بدن برای بازگرداندن پوست به حالت طبیعی خود و بهبود زخم‌ها ایجاد می‌شوند.
کاربرد درماتولوژیک اسید هیپوکلروس، شامل پیشگیری از عفونت، مراقبت از زخم و مدیریت اسکار ایجاد شده، تعدیل التهاب و خارش است. تحقیقات جدید نشان داده است که خواص ضد میکروبی اسید هیپوکلروس، باعث افزایش تولید مجدد بافت اپیتلیال (re-epithelialization) و تسریع روند بهبود زخم با حداقل سمیت سلولی روی کراتینوسیت ها و فیبروبلاست ها می باشد. خواص ضد التهابی این ماده، از طریق تغییر (مدولاسیون) مسیر سیگنالینگ NF-kβ و کاهش واسطه های التهابی نظیر سیتوکین های التهابی صورت می گیرد. گزارش های جدید بر روی کاربرد این ماده در مدیریت انواع بیماری های التهابی پوست از جمله درماتیت آتوپیک و سبورئیک، پسوریازیس، آکنه ولگاریس، درماتیت و حتی مبارزه و سرکوب تومور ها متمرکز شده است.
اسید هیپوکلروس (HClO) یک اسید ضعیف و اکسید کننده ای قوی است و هنگامی که کلر (Cl) در آب حل می شود، تشکیل می شود.
Cl2(g) + H2O(l) → HClO(aq) + HCl شکل (1)
انحلال کلر در آب به دلیل خاصیت اکسید کننده و ضد میکروبی اسید هیپوکلروس، روشی مرسوم برای ضدعفونی آب استخرها است. به طور درون زا، HClO از لکوسیت های فعال از طریق آنزیم هم ( heme) ، میلوپراکسیداز (MPO) آزاد می شود، که اسید هیپوکلرو را از پراکسید هیدروژن و کلرید تولید می کند:
O2 → H2O2 +Cl- → HClO
اسید هیپوکلروس به صورت درون زا (Endogenous) توسط میلوپراکسیداز، آنزیم هم، و به صورت اگزوژن(Exogenous) از طریق حل شدن کلر در آب تولید می شود. لکوسیت های فعال شده به طور درون زا اسید هیپوکلروس را از آب و کلرید تولید می کنند. انحلال اگزوژن کلر در آب باعث تولید اسید هیپوکلروس و کلرید هیدروژن می شود. هنگامی که اسید هیپوکلروس تولید می شود، شرایط قلیایی باعث تجزیه آن به یون هیپوکلریت و یون هیدروژن می شود.
اسید هیپوکلروس اگزوژن، برای اولین بار توسط شیمیدان فرانسوی به نام Antoine Jérôme Balard در سال 1834 سنتز شد. این ماده با کاربرد ضد عفونی کننده زخم، در طول جنگ جهانی اول و دوم، مصرف دارویی پیدا کرد. خواص ضد میکروبی اسید هیپوکلروس از آن زمان به بعد هم در شرایط آزمایشگاهی و هم در داخل بدن مورد مطالعه محققین در سراسر دنیا قرار گرفته است.
طی مطالعه ای در سال 2016 نشان داده شد که اسید هیپوکلروس بر روی بستر بیوفیلم ایجاد شده روی سطوح آلیاژ تیتانیومی تجهیزات پزشکی که توسط میکروارگانیسم هایی مانند اشریشیا کلی، پورفیروموناس ژنژیوالیس، انتروکوکوس فکالیس و استرپتوکوک سانگوئینیس تشکیل می گردد، موثر است. در مقایسه با هیپوکلریت سدیم (NaOCl) و کلرهگزیدین(CHX)، اسید هیپوکلروس به طور قابل توجهی غلظت لیپوپلی ساکارید P. gingivalis را کاهش داده و محققین را به این نتیجه رساند که آنتی سپتیک HOCl می تواند برای ضدعفونی کردن سطوح آلوده ایمپلنت های بکار رفته در مصارف پزشکی بسیار موثر باشد.
اثر میکروب کشی اسید هیپوکلروس بر روی بیماران مبتلا به زخم های اولسراتیو در شرایط داخل بدن(in vivo)، ارزیابی شده است. طی این مطالعه نشان داده شد که غلظت‌های 300 یا 500 میلی‌گرم در لیتر اسید هیپوکلروس، ضد عفونی‌کننده مؤثری برای زخم‌ها و غشاهای مخاطی پس از زمان تماس 5 تا 10 دقیقه می باشد. غلظت های بالاتر در حضور یا عدم حضور بیوفیلم اثر بخشی بیشتری دارند ولی برای پوست سالم 5 دقیقه زمان مناسبی گزارش گردیده است. (3)
در بررسی مشابه ای توسط هیربرت و رابسون، توانایی HClO در کاهش تعداد باکتری ها در بستر زخم های باز نشان داده شده است (4). در این تحقیق معلوم شد که شستشوی زخم با سرم فیزیولوژیک (سالین) و یا با استفاده از اسید هیپوکلروس، در ابتدا تعداد باکتری ها را به میزان 4 -6 لوگ (log) کاهش می دهد، ولی بعد از مدتی مجددا زخم های شسته شده با سالین شمارش باکتری تا حدود 105 نشان می دهند، در حالی که در زخم های شسته شده با اسید هیپوکلروس، کانت میکروبی بدست آمده کمتر یا مساوی 102 گزارش شد.
مکانیسم اثر ضد میکروبی اسید هیپوکلروس، شامل مهار سنتز DNA، مهار سنتز پروتئین از طریق اکسیداسیون پروتئین‌ها و آنزیم‌های حاوی تیول و مهار رشد باکتری‌ها از طریق کاهش تکثیر DNA و سنتز دیواره سلولی می باشد که به طور مستقیم بر متابولیسم میکروبی تأثیر می گذارد. خواص چشمگیر ضد میکروبی HClO استفاده از آن را در فرمولاسیون بسیاری از محصولات ضدعفونی کننده و پاک کننده توجیه کرده و تحمل نسبی و غیر سمی بودن آن برای انسان، باعث بالابردن میزان استفاده از آن در محصولات ضد عفونی کننده و مراقبتی زخم شده است. با این ترتیب در دهه گذشته، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استفاده از بیش از ده نوع فرمولاسیون با استفاده از اسید هیپوکلروس را در مدیریت زخم تایید کرده است.
درماتولوژی به انگلیسی Dermatology یا پوست‌شناسی، شاخه ای از پزشکی است که با پوست سروکار دارد. این شاخه هم جنبه‌های طبی دارد و هم جنبه‌های جراحی. یک پوست‌شناس یا درماتولوگ، پزشکی است که بیماری‌های مرتبط با پوست، مو، ناخن و برخی از مسائل زیبایی را مدیریت می‌کند.
(1)Natarelli N, Nong Y, Maloh J, Sivamani R. Hypochlorous Acid: Applications in Dermatology. Journal of Integrative Dermatology. Published online December 14, 2022
(2)Pattison DI, Hawkins CL, Davies MJ. Hypochlorous acid-mediated protein oxidation: how important are chloramine transfer reactions and protein tertiary structure? Biochemistry. 2007;46(34):9853-9864.
(3)Chen CJ, Chen CC, Ding SJ. Effectiveness of Hypochlorous Acid to Reduce the Biofilms on Titanium Alloy Surfaces in Vitro. International Journal of Molecular Sciences. 2016;17.
(4)Herruzo R, Herruzo I. Antimicrobial efficacy of a very stable hypochlorous acid formula compared with other antiseptics used in treating wounds: in-vitro study on micro-organisms with or without biofilm. J Hosp Infect. 2020;105(2):289-294.
