عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان و نقش مداخله جراحی در درمان آن

عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به کلینیک‌های زنان در سراسر جهان هستند. این عفونت‌ها می‌توانند طیفی از بیماری‌های ساده مانند واژینیت تا موارد پیچیده‌تری مانند بیماری التهابی لگن (PID) و آبسه‌های لوله ـ تخمدان را شامل شوند. بیشتر این موارد با درمان دارویی مناسب کنترل می‌شوند، اما در برخی شرایط خاص، مداخله جراحی برای پیشگیری از عوارضی مانند ناباروری، سپسیس و تخریب بافتی ضروری خواهد بود.

طبقه‌بندی عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان

۱- واژینیت‌ها

• علل شایع: کاندیدا آلبیکانس، باکتریال واژینوزیس، تریکوموناس واژینالیس

• ویژگی‌ها: بیشتر محدود به واژن و به ندرت نیازمند جراحی

۲- عفونت‌های گردن رحم و رحم

• عوامل اصلی: کلامیدیا تراکوماتیس، نایسریا گونوره‌آ

• عوارض: احتمال صعود عفونت به لوله‌ها و ایجاد PID

۳- بیماری التهابی لگن (PID)

• عفونت صعودی رحم، لوله‌های فالوپ و گاهی تخمدان‌ها

• علائم: درد لگنی، تب، ترشحات چرکی، حساسیت ادراری

• عوارض: آبسه لوله ـ تخمدان، ناباروری، چسبندگی لگنی، حاملگی خارج‌رحمی

۴- عفونت‌های پس از جراحی زنان

• پس از سزارین، لاپاراتومی یا هیسترکتومی

• شامل: اندومتریت، سلولیت زخم، آبسه لگنی

اندیکاسیون‌های مداخله جراحی در عفونت‌های زنان

گرچه درمان اولیه عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان بر پایه آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف است، اما در شرایط زیر جراحی ضرورت دارد:

• آبسه لوله ـ تخمدان بزرگ‌تر از ۸ سانتی‌متر یا مقاوم به درمان

• پارگی آبسه و بروز پریتونیت منتشر

• عفونت‌های بعد از جراحی همراه با تجمع چرکی

• عفونت‌های نکروزدهنده مثل فاشئیت نکروزان پرینه

• وجود جسم خارجی آلوده مانند مش جراحی یا نخ بخیه

روش‌های جراحی در عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان

لاپاروسکوپی

• مناسب برای درناژ آبسه‌های کوچک تا متوسط

• مزایا: کم‌تهاجمی، کاهش چسبندگی‌ها، مدت بستری کوتاه‌تر

لاپاراتومی

• در شرایط اورژانسی مثل پارگی آبسه یا سپسیس شدید

• امکان درناژ وسیع و انجام سالپنژکتومی یا هیسترکتومی

درناژ واژینال یا مداخله تصویربرداری هدایت‌شده

• گزینه‌ای برای بیماران پرخطر یا غیرقابل جراحی باز

نقش ضدعفونی‌کننده‌ها در عفونت‌های زنان و جراحی

۱- پیشگیری از عفونت

• آماده‌سازی پوست قبل از جراحی با کلرهگزیدین یا پویدون آیوداین

• شستشوی واژن و دهانه رحم با محلول‌های رقیق اسید هیپوکلروس در برخی اعمال جراحی

• ضدعفونی ناحیه پرینه در بیماران با کاتتر ادراری طولانی‌مدت

۲- درمان عفونت‌های خفیف

• در واژینیت‌های غیرپیچیده، شستشوی موضعی با محلول‌های ضدعفونی‌کننده (مثل اسید هیپوکلروس) می‌تواند علائم را کاهش دهد.

• در زخم‌های پوستی یا بخیه‌ها، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها مانع پیشرفت عفونت می‌شود.

۳- مراقبت پس از جراحی زنان

• پانسمان زخم با محلول‌های ضدعفونی‌کننده احتمال عفونت محل جراحی را به شدت کاهش می‌دهد.

• در آبسه‌های کوچک سطحی، تخلیه همراه با شستشو می‌تواند کافی باشد.

جدول مقایسه ضدعفونی‌کننده‌ها در جراحی زنان

نتیجه‌گیری

عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان در صورت عدم درمان می‌توانند پیامدهای جدی مانند ناباروری، سپسیس و حتی تهدید حیات ایجاد کنند. هرچند درمان دارویی خط اول است، اما در شرایط اورژانسی، مداخله جراحی نقش حیاتی دارد.
همچنین استفاده صحیح از ضدعفونی‌کننده‌ها (مانند اسید هیپوکلروس و کلرهگزیدین) می‌تواند در پیشگیری از این عفونت‌ها نقش مهمی داشته باشد. انتخاب ضدعفونی‌کننده باید با توجه به نوع جراحی، محل استفاده و شرایط بیمار صورت گیرد.