تأثیر دوش واژینال در پیشگیری از زایمان زودرس در زنان باردار با دهانه رحم کوتاه و التهاب دستگاه تناسلی
زایمان زودرس (Preterm labor) یکی از مهم‌ترین چالش‌های دوران بارداری است که می‌تواند پیامدهای جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در این وضعیت، انقباضات منظم رحمی پس از هفته بیستم و پیش از هفته سی‌وهفتم بارداری موجب باز شدن دهانه رحم و در نهایت تولد نوزاد نارس می‌شود.
عوارض زایمان زودرس شامل خونریزی شدید، عفونت رحم، افسردگی پس از زایمان و در موارد شدید، خطر مرگ مادر یا نوزاد است. از سوی دیگر، نوزادان نارس در معرض مشکلاتی همچون وزن پایین هنگام تولد، نارسایی تنفسی و عفونت‌های نوزادی قرار دارند.
در بسیاری از موارد، زایمان زودرس خودبه‌خودی در نتیجه‌ی عفونت‌های صعودی واژن و دهانه رحم رخ می‌دهد. این عفونت‌ها موجب تحریک سیستم ایمنی و بروز التهاب در دهانه رحم شده و نهایتاً به کوتاه شدن آن منجر می‌شوند.
🔹 نقش عفونت در بروز زایمان زودرس
پاسخ ایمنی بدن به عفونت‌های واژینال یا دهانه رحم با فعال شدن نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها آغاز می‌شود. این سلول‌ها با آزادسازی آنزیم‌های پروتئولیتیک موجب تورم بافتی و آسیب به ساختار دهانه رحم می‌شوند. در نتیجه، شرایط برای زایمان زودرس فراهم می‌گردد.
مدیریت این عفونت‌ها، به‌ویژه در زنانی که سابقه زایمان زودرس دارند، از اهمیت حیاتی برخوردار است. در کنار درمان‌های دارویی مانند آنتی‌بیوتیک‌های مجاز، استفاده از روش‌های غیردارویی نظیر دوش واژینال (Vaginal Douche) می‌تواند به عنوان مکمل درمانی مؤثر مطرح شود.
🔹 هدف مطالعه
هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر دوش واژینال با محلول نمکی ایزوتونیک در زنان باردار تک‌قلو با دهانه رحم کوتاه (≤۲۵ میلی‌متر) و عفونت‌های تحت بالینی واژن، بر اساس نتایج کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده (RCT) انجام‌شده در ژاپن است.
🔹 روش مطالعه
در این پژوهش، مادران باردار بین هفته‌های ۱۶ تا ۲۶ بارداری به دو گروه تقسیم شدند:
گروه BR: استراحت در بستر بدون استفاده از دوش واژینال
گروه VD: استراحت در بستر همراه با دوش واژینال روزانه با ۵۰۰ میلی‌لیتر محلول نمکی
سایر درمان‌ها طبق پروتکل استاندارد انجام شد. نقاط پایانی اولیه شامل بروز زایمان زودرس، و نقاط پایانی ثانویه شامل انتقال نوزاد به بخش مراقبت‌های ویژه (NICU) و مصرف داروی توکولیتیک برای توقف انقباضات رحمی بود.
🔹 نتایج پژوهش
در مجموع، ۳۰ نفر در گروه BR و ۳۵ نفر در گروه VD مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج نشان داد:
گروهی که از دوش واژینال استفاده کرده بودند، به‌طور متوسط ۷۰ روز دیرتر از گروه کنترل (BR) زایمان کردند (p<0.05).
میزان انتقال نوزادان به NICU در گروه VD برابر با ۲۸.۶٪ و در گروه BR برابر با ۴۰٪ بود.
هیچ عارضه جانبی جدی در اثر استفاده از محلول نمکی گزارش نشد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که دوش واژینال می‌تواند به طور مؤثری مدت بارداری را افزایش داده و احتمال زایمان زودرس را کاهش دهد.
🔹 بحث و تفسیر
هرچند برخی مطالعات قدیمی‌تر نشان داده‌اند که استفاده بی‌رویه از دوش واژینال می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد، اما نتایج کارآزمایی‌های جدید نشان می‌دهد که استفاده کنترل‌شده و علمی از محلول‌های ایمن، مانند محلول‌های نمکی یا محلول‌های بر پایه اسید هیپوکلروس، نه تنها خطر عفونت را افزایش نمی‌دهد بلکه موجب کاهش التهاب و بهبود سلامت واژن می‌شود.
در واقع، همان‌گونه که غرغره کردن با محلول نمکی در درمان عفونت‌های تنفسی مفید است، شستشوی موضعی واژن نیز در موارد التهاب یا عفونت دهانه رحم، به‌ویژه در دوران بارداری، می‌تواند نقش محافظتی ایفا کند.
مطالعه‌ی آساکورا و همکاران در ژاپن نیز نشان داد که شستشوی منظم واژن با آب گرم یا محلول‌های ایمن، باعث کاهش عفونت ادراری و بهبود علائم واژینال در زنان میانسال می‌شود.
🔹 نتیجه‌گیری
زایمان زودرس یکی از مهم‌ترین علل مرگ و میر نوزادی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از دوش واژینال با محلول نمکی در زنان باردار با دهانه رحم کوتاه یا التهاب دهانه رحم می‌تواند با کاهش بار میکروبی، بهبود التهاب و افزایش طول مدت بارداری، در پیشگیری از زایمان زودرس مؤثر باشد.
اگرچه استفاده از دوش واژینال باید تحت نظر پزشک انجام شود، اما نتایج امیدوارکننده این تحقیق زمینه را برای انجام مطالعات گسترده‌تر و طراحی محلول‌های تخصصی‌تر (مانند سنیتایزون) فراهم کرده است.
